Stadiwm Wembley (1923)

Roedd y Stadiwm Wembley gwreiddiol ( /w ɛ m b l ff / ; a adnabyddir hefyd fel Stadiwm yr Ymerodraeth) yn stadiwm bêl-droed ym Mharc Wembley, Llundain, a oedd yn sefyll ar yr un safle a'i olynydd.^[1]

Cynhaliwyd rownd derfynol Cwpan Lloegr yn Wembley yn flynyddol o 1923, yn ogystal â rownd derfynol Chwpan Cynghrair Lloegr yn flynyddol. Hefyd, cynhlaiwyd pum rownd derfynol Cwpan Ewrop, rownd derfynol Cwpan y Byd 1966, a rownd derfynol Ewro 96. Ymysg y campau eraill a gafodd eu cynnal yno mae Gemau Olympaidd yr Haf 1948, rownd derfynol Cwpan Her rygbi'r gynghrair, a Rowndiau Terfynol Cwpan y Byd Rygbi'r Gynghrair 1992 a 1995 . Cafodd nifer o ddigwyddiadau cerddorol eu cynnal yno hefyd, gan gynnwys cyngerdd elusennol Live Aid ym 1985.

Torrwyd tywarchen gyntaf y stadiwm gan y Brenin Siôr V, ac fe’i hagorwyd gyntaf i’r cyhoedd ar 28 Ebrill 1923. Trawsnewidiwyd llawer o dirwedd wreiddiol Parc Wembley Humphry Repton ym 1922–23 yn ystod paratoadau ar gyfer Arddangosfa Ymerodraeth Prydain 1924–25. Fe'i gelwid yn gyntaf yn Stadiwm Arddangosfa'r Ymerodraeth Brydeinig ^[2] neu'n syml yn Stadiwm yr Ymerodraeth, ac fe'i hadeiladwyd gan Syr Robert McAlpine gyfer Arddangosfa'r Ymerodraeth Brydeinig ^[3] ym 1924 (wedi'i ymestyn i 1925). ^{[4] [5] [6] [7]}

Costiodd y stadiwm £750,000 ac fe'i hadeiladwyd ar safle ffoledd cynharach o'r enw Watkin's Tower. Y penseiri oedd Syr John Simpson a Maxwell Ayrton a'r prif beiriannydd Syr Owen Williams. Y bwriad yn wreiddiol oedd dymchwel y stadiwm ar ddiwedd yr Arddangosfa, ond fe’i hachubwyd ar awgrym Syr James Stevenson, Albanwr a oedd yn gadeirydd y pwyllgor trefnu ar gyfer Arddangosfa'r Ymerodraeth. Defnyddiwyd y maes ar gyfer pêl-droed mor gynnar â'r 1880au ^[8]

Ar ddiwedd yr arddangosfa, dechreuodd entrepreneur o'r enw Arthur Elvin (a ddaeth yn Syr Arthur Elvin yn ddiweddarach) brynu'r adeiladau adfail fesul un, a'u dymchwel a gwerthu'r sgrap. Roedd y stadiwm wedi mynd i ddwylo'r derbynnydd ar ôl penderfynu ei fod yn "anhyfyw yn ariannol".^[9] Cynigiodd Elvin brynu'r stadiwm am £127,000, gan roi blaendal o £12,000 a thalu'r balans ynghyd â'r llog a oedd yn daladwy dros ddeng mlynedd.^[10]

1. ↑ Campbell, Denis (13 June 1999). "Foster topples the Wembley towers". The Guardian. Cyrchwyd 2 March 2012.
2. ↑ Staff (17 June 1924). "Asks Premier to Stop Rodeo Steer Roping; British Society Appeals 'in Name of Humanity' Against Contest of American Cowboys". The New York Times.
3. ↑ Sunday Tribune of India (newspaper) Article on exhibition (2004)
4. ↑ British Pathe (agency) Film of British Empire Exhibition, reel one
5. ↑ British Pathe (agency) Film of British Empire Exhibition, reel two
6. ↑ British Pathe (agency) Film of British Empire Exhibition, reel three
7. ↑ British Pathe (agency) Film of British Empire Exhibition, reel four
8. ↑ "Archived copy". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 May 2009. Cyrchwyd 18 May 2009.CS1 maint: archived copy as title (link). Wembley Stadium.
9. ↑ de Lisle, Tim (14 March 2006). "The height of ambition". The Guardian. Cyrchwyd 29 September 2008.
10. ↑ Jacobs, N and Lipscombe, P (2005). Wembley Speedway: The Pre-War Years. Stroud: Tempus Publishing. ISBN 0-7524-3750-X.